در فاصله حدود چهارماه زمستان ۹۵ و فروردین ۹۶ با ۱۱۷۶ مراجع مصاحبه کرده و نتیجه را یادداشت نمودم.
توزیع مدرک تحصیلی دربین این مراجعان بهصورت زیر بود:
محصل ۴.۳۳% – زیردیپلم ۹.۷۴% – دیپلم ۲۶.۵۸% – کاردان و دانشجوی کاردانی ۷%
کارشناس و دانشجوی کارشناسی۳۶.۳۲% – کارشناسارشد و دانشجوی ارشد ۱۳.۵۲ دکترا و پزشک ۱.۸۹% – حوضوی ۰.۵۶%
درد دندان علت بسیاری از مراجعات به کلینیکهای دندانپزشکی است. از بینِ کلِ مراجعین ۷۴۵ نفر بعلت نوعی درد دندان یا صورت مراجعه کرده بودند که حدود ۶۳.۳۵% کل مراجعات را بهخود اختصاص داده بود. از بین کسانی که برای درد مراجعه کرده بودند ۳۹۰ نفر خانم ( ۵۲.۳۴% ) و ۳۵۱ نفر آقا ( ۴۷.۱% ) بودهاند. ۳۳ نفر( ۴.۴%) از مراجعین در بدوِ ورود دردی گزارش نکرده بودند. عدهای از این دسته فقط خرابیِ دندان را گزارش کرده بودند، یا برای جرمگیری یا بهقول خودشان برای چکاپ آمده بودند اما وقتی از بابت درد یا اذیت دندانها مورد سوال واقع شدند، مشخص شد که درد هم دارند. بعضی برای کار (خرابی دندان) دیگری که درد نداشته آمده بودند اما در پاسخ به این پرسش که درد دارید یا خیر گفتند که این دندان نه ولی دندان سمت دیگر دهانشان درد دارد، بعضی چون الآن دردشان بههر دلیل آرام شده بود گزارشی از درد نداشتند، بعضی اول یادشان نبود و در پاسخ من به یادشان آمد که درد هم دارند، بعضی میگفتند ما ایرانی هستیم وقتی آمدهایم یعنی درد داریم، بعضی انتظار درد را داشتند و برایشان چیز عجیبی نبود که اظهار کنند بنابراین فقط خرابی را گزارش کردند. بنابراین باقیمانده یعنی ۳۹۸نفر(۳۳.۸%) از مراجعات این کلینیکها در طول این ۴ ماه بدلیل انجام درمانهای دندانپزشکی و بدون وجود درد انجام شده بودهاست.
تصوراتِ مردم دربارهی علتِ دردِ دندانشان گاهی عجیب است. ۱۹ نفر از کسانی که دردِ دندان داشتند با تعجب میگفتند: دندانم را عصبکشی کردهام ولی باز درد گرفته است. برخی از این دردها مربوط به دندانِ مجاور بوده که بیمار کارِ نامطلوبِ دندانپزشکِ قبلی را علتِ عوِد درِد همان دندان میدانسته است. البته این تصور هم به علتِ بیاعتمادی به کیفیتِ کار و وجدانِ کاریِ دندانپزشکِ قبل برمیگردد و آن هم به نوبهی خود به عدمِ برقراریِ ارتباطِ درست و مناسب بین دندانپزشکِ قبلی و بیمار مربوط است. ۸ نفر از این عده آقا بودند و ۱۱ نفر خانم.
۱۸ نفر از کسانی که به علتِ خرابی دندان مراجعه داشتند در پاسخ به سوال من که ” دردی هم دارید؟” میگفتند: ” خیر چون عصبکشی کردم”. این جا این تصور مهم است که بیماران میپندارند، دندانی که عصبکشی شده است دیگر نباید درد داشته باشد. قبلاً هم دیدیم که هرگونه درد اطراف دندانی که درمان ریشه شده میتواند منجر به سلبِ اعتمادِ بیمار نسبت به دندانپزشکی شود که درمان ریشه را برای بیمار انجام داده است.
یک نفر در مواجهه با تشخیص من که ” دندانی که قبلا عصبکشی کردهاید، علت درد است” گفت: درد نباید مالِ دندانی که عصبکشی شده باشد”.
دو نفر از کسانی که پوسیدگی دندانشان به پالپ نرسیده بود و نیازی هم به درمانِ ریشه نداشتند، متعجب بودند که “وقتی دندانم به عصب نرسیده چرا درد دارد؟”.
این ۳۰ نفر یعنی ۴% کسانی که دردِ دندان داشتند معتقد بودند که دندانِ عصبکشی شده نباید درد داشته باشد یا دندان فقط وقتی به عصب رسیده باید درد داشته باشد و دندانی که به عصب نرسیده نباید درد داشته باشد. البته این آمار مربوط به کسانی است که باورِ متناقضِ خود را به من ابراز کردند. بدیهی است عدهای بودند که به دلایلی مانند عجله، کمبودِ انگیزه، عدمِ برقراریِ ارتباطِ مناسبِ من با آنها ویا غیره نظر مخالف خود را ابراز نکردهاند.
یک نفر در مواجهه با تشخیصُ من که ” پوسیدگیِ دندانِ شما به عصب رسیده است” می گفت: به عصب نرسیده چون درد ندارد.
۳ نفر در مواجهه با طرحِ درمانِ اندو، بدون درد، گفتند: چرا درد ندارد. این عده با طرحِ درمانِ اندو به راحتی کنار نمیآمدند.
این سه نفر هم همان تصور را داشتند ولی چون درد نداشتند از آمارِ افرادِ داری دنداندرد خارج هستند.
اگر این ۳۳ نفر را در مجموعِ مراجعین یعنی ۱۱۷۶ نفر در نظر بگیریم، ۲.۸ کل مراجعین این نظرِ مخالفِ خود را ابراز داشتهاند.
در مطالعات بعدی دربارهی تصوراتِ غلطِ بیماران جا دارد پرسشنامهای تهیه شود که اینگونه موارد در آن گنجانده شده و دقیقا بررسی گردد.
چکاپ دندان موضوعی است که گویا در جامعهی ما کمتر مورد توجه مردم است. ۳۹ نفر ( ۳.۳%) مراجعات صرفا برای چکاپ مراجعه کرده بودند. هرچند ۳۶% این افراد از روی اجبار محل کار و… برای چکاپ آمده بودند، وبقیه یعنی ۶۴% چکاپها داوطلبانه انجام شده بود. بد نیست اضافه گردد، تعدادِ قابل توجهی از این داوطلبان برای همراهی با فرد دیگری از خانواده یا اطرافیان که کارِ درمانی داشته به کلینیک مراجعه کرده بودند و به جهتِ استفاده از وقتِ تلف شده نوبتی گرفته و چکاپِ دندان نیز انجام دادند. چهار مورد از این افراد محصل بودند که خانواده او را برای چکاپ آورده بود، یک نفر سابقهی پیوندِ کلیه داشت و به چکاپِ دندان اهمیت میداد. یک خانم ۴۳ ساله زیرِ دیپلم و باقیمانده دانشجو و مدارکِ تحصلیِ بالاتر داشتند. یک نفر خانمِ پزشک برای چکاپ مراجعه کرده بود که از دندانپزشکی ترس داشت و اظهار کرد از ترسم زود به زود چکاپ میکنم که اگر خراب شد پیشروی نکند و درمانش مشکل نشود. یعنی تعداد کسانی که صرفاٌ برای چکاپ دندان خود وقت صرف کردهاند کمتر از بیست نفر در بین ۱۱۷۶ نفردرمدت ۴ ماه بوده است.
ترس از دندانپزشکی یکی از مشکلاتِ افراد است. برخی به علتِ این ترس دیر مراجعه کرده حتی درد را تحمل میکنند و به روشهای مختلف خوددرمانی مینمایند. تعدادی از افراد بدو ورود خودشان اعلام کردند که از دندانپزشکی میترسند. ۱۹ نفر از این ۱۱۷۶ نفر ابتدا اعلام کردند که ترس دارند، یعنی ۱.۶% کل مراجعات. ناگفته پیداست که بودند افرادی که ترس داشتند ولی اعلام نکردند. من هم چکلیستی نداشتم که ترس را از تکتکِ بیماران سوال کنم. چند ماه بعد، خارج از کلینیک، با فردی برخورد کردم که به دلیلِ ترس به درمان دندان نپرداخته بود. وقتی با او صحبت کردم مشخص شد که از عملیاتِ دندانپزشکی نمیترسد بلکه بیاعتمادیِ وی به وجدانِ کاریِ دندانپزشکان مانعی مراجعهاش به دندانپزشکی شده بود. ۱۹ نفری که ترسِ خود را اعلام کردند ۳ نفر آقا و ۱۶ نفر خانم بود. ساده که بنگریم گویا خانمها بیشتر فوبیا دارند ولی عمیقتر باشیم شاید صداقتِ بیشتر باعثِ اعلانِ ترس شده و یا اهمیتِ بیشتر به سلامتِ دندان باعث غلبهی بیشتر به ترس شده باشد. از طرفِ دیگر ترس از هزینههای نگهداریِ دندان در آقایان که مسولیتهای مالیِ دیگری هم به عهده دارند منجر به نوعی ازخودگذشتگی شده باشد. برخی دردشان به حدی رسیده بود که اجازه هرگونه فعالیتی را از آنها سلب کرده بود یا وسعتِ خرابیِ یک دندان و ترسِ از دست دادنِ آن دندان بر ترسِ دندانپزشکی غلبه کرده بود. با تکیه بر همین یافته از آن پس وقتی با کسی که به علتِ ترس به دندان خود رسیدگی نمیکند میگویم: معمولا کسانی که از دندانپزشکی میترسند آنقدر در مراجعه تاخیر میکنند که دیگر امکان نگهداری آن دندان از بین رفته است و چارهای جز کشیدن آن دندان باقی نمانده است. هدفم از بیان این مطلب این است که ترسِ از دست دادنِ دندان را به او القا کنم تا با یادآوری آن بتواند به ترس از دندانپزشکی غلبه نماید.
بد نیست در مطالعاتِ ترسِ از دندانپزشکی پرسشنامهای تهیه شود که در آن علتِ ترسِ بیمار معین شود. مثلا ترس از صدای ابزارها، ترس از ورود اشیا خارجی به داخل دهان، ترس از رفتار خشونتآمیز دندانپزشکان، ترس از مسخره شدن و تحقیر شدن توسطِ دندانپزشکان، بیاعنمادی به وجدانِ کاری دندانپزشکان، ترس از هزینههای دندانپزشکی وغیره در آن گنجانده شده و بررسی گردد.
ترس از دندانپزشکی ارتباط مستقیم دارد با افزایش تعداد دندان پوسیده یا کشیده شده در دهان فرد.۶
اختلالات مفصل گیجگاهی فکی مشکلِ نهچندان کمیابی است که منجربه دردها ویا دردسرهایی برای افراد میشود و لازم است دندانپزشکان هم از فراوانیِ انواع این اختلال آگاهی نسبی داشته باشند.
۱۶ نفر ( ۱.۴ ) از مراجعین این مطالعه مبتلا به نوعی درد یا اختلال در کارکرد دستگاه جویدن بودند. ۷نفر آقا و ۹ نفر خانم. البته در منابع هم شیوع این اختلال درخانمها بیشتر از آقایان گزارش شده است.
عدهای از این اختلالات به طور تقریبا تصادفی مشخص شد. به این صورت که جهت ِمعاینهی دندانها از بیمار خواستم دهان را باز کند و حین باز کردن دهان صدای مفصل به گوش رسید و این صدا سرنخی شد برای تشخیص وجود اختلالی که شاید بیمار از آن بیاطلاع هم بوده.
برخی از این عده به علت درد دندان مراجعه کرده بودند و پس از انجام بررسیهای لازم و احراز سلامت دندانها و بررسیهای بیشتر، دردهای ارجاعی مطرح شد و این اختلال تشخیص داده شد. البته پذیرش این مسإله برای بیماران ساده نبود و باید مکانیسم درد ارجاعی را برایشان توضیح میدادم. بازهم مشخص نیست چند درصد این افراد تشخیص مرا پذیرفتهاند. چون طبق یک تصورِ اشتباهِ برخی دندانپزشکان علت اینگونه دردها را به وجود دندان عقل نهفته در دهان بیماران نسبت میدهند و با راضی کردن بیمار به کشیدن دندان عقل نهفته، نه تنها مشکل بیمار را حل نمیکنند بلکه با وارد آوردن صدمهی ناشی از جراحی مشکلی، هرچند موقت، به مشکلات بیمار اضافه مینمایند.
با توجه به این بررسیهای مقدماتی به نظر میرسد که مردمِ ایران از این که دندانپزشک دردِ دندانشان را اشتباه تشخیص دهد، نگران هستند. اعم از این که دندانی که نیاز به درمان ریشه (عصبکشی) ندارد به اشتباه درمان ریشه شود یا این که دندانی که نیاز به درمان ریشه دارد به اشتباه بدون درمان ریشه (عصبکشی) ترمیم شود ( پر شود ) و بعدا مشکلاتی برای بیمار به دنبال داشته باشد. البته این نگرانیِ بیجا نیست چون متاسفانه مواردی هم پیش آمده که اشتباه از طرف دندانپزشک بوده ولی این کل ماجرا نیست. علت مهمتری که شاید در پس این نگرانی باشد، عدم برقراری ارتباط درست و مناسب بین دندانپزشک و بیمار است.نان
جرمگیری یا تمیز کردن حرفهای دهان یکی از امور ضروری در پاکیزه نگاهداشتن دهان است و اهمیتی که فرد یا جامعه به این امر میدهد تعیین کنندهی وضعیت بهداشت دهان یک جامعه است.
در مدت این چهار ماه از بیماران پرسیدم ” از آخرین باری که جرمگیری کردید چه مدت زمانی گذشته است؟ “. اطلاعات بسیار ناهمگونی از پاسخ این پرسش بهدست آوردم ولی یک نکتهی عجیب روشن شد که اصلا برایم قابل تصور نبود.
از ۶۰۴ نفر در این مدت پرسیدم ” آخرین باری که جرمگیری برایتان انجام شده چه زمانی بوده؟ “. ۲۳۴ نفر پاسخ دادند هرگز جرمگیری نکردهاند. البته سن کسانی که این سوال را پرسیدم بالای ۲۵ سال بود و نوجوانان و حتی جوانان کم سن را وارد این آمار نکردم. ۳۸.۷% کسانی که باید سراغ جرمگیری رفته باشند، هرگز جرمگیری نکرده بودند. شاید به نظر برسد که هزینهی جرمگیری شاید مانع انجام این کار شده باشد. ولی وقتی به جمعیتی که مورد بررسی بودند دقت شود، ملاحظه میشود که اکثریت قریب به اتفاق این افراد بیمهای داشتند که هر ۶ ماه یکبار با فرانشیز ناچیز این درمان را تقبل مینماید. یعنی مطلقا مانعی از نظر هزینهی درمان جرمگیری بری این جمعیت ۶۰۰ نفری وجود نداشته، حتی از سالیان قبل، که انگیزهی انجام جرمگیری را از بین برده باشد.
تعداد قابل توجهی در بین این ۶۰۰ نفر پس از سوال من پرسیدند ” جرمگیری ضرر ندارد؟ ” یا ” جرمگیری به مینای دندان ضرر نمیرساند؟ “. البته من آمار این عده را استخراج نکردم ولی ارزش بررسی دارد که در مطالعات بعدی به صورت یک نظرسنجی نگرش مردم قشرهای مختلف نسبت به جرمگیری بررسی شود. چون غیر از ۲۳۴ نفری که هرگز جرمگیری نکردهاند، عدهی قابل توجهی بودند که چندین سال قبل فقط یک بار جرمگیری کرده بودند ولی هرگز مجددا سراغ این درمان نرفته بودند، گرچه بهداشت دهانشان خوب نبوده و نیاز مبرم به جرمگیری داشتند. این عقبنشینی گاهی اوقات از ترس درد جرمگیری بود، گاهی از ترس آسیب زدن به مینای دندان و گاهی هم از ترس حساسیت بعد از جرمگیری و گاهی هم از ترس لق شدن دندانها بود. من آمار این متغیرها را استخراج نکردم. ای کاش در آینده این موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
تصورات افراد دربارهی جرمگیری متفاوت است. برخی آن را عامل آسیب وارد آوردن به مینای دندان میدانند. که چون دستگاه جرمگیری صدایی تولید میکند که بیشباهت به صدای توربین دندانپزشکی نیست، مردم تصور مینمایند که فرآیند جرمگیری شامل تراشیدن جرمها از روی دندان است و درنتیجه تصور میشود که اندکی اشتباه در این تراش قطعا با تراش نسج سالم دندان همراه خواهد بود. برای این عده باید مکانیسم عمل دستگاه جرمگیری توضیح داده شود تا ذهنشان روشن گردد. برخی دیگر از مردم دندانهای لقی دارند که به واسطهی وجود جرم دندانهایشان کنار هم محکم شده است، با انجام جرمگیری لقی دندانها هویدا میگردد، جرمگیری را عامل لقی دندان تصور میکنند. برای این عده هم باید نقش تشکیل جرم در محکم کردن دندان لق توضیح داده شود و همچنین نقش جرم و پلاک میکربی در افزایش تحلیل استخوان و افزایش لقی دندان باید به این افراد آموزش داده شود.
آخرین بروزرسانی در تاریخ ۴/۰۵/۱۶
بازدیدها: ۰
